Maagtorsie of Maagdilatatie-volvulus bij de hond
Een maagtorsie (ook wel maagkanteling of maagdilatatie-volvulus genoemd) is een acuut levensbedreigende aandoening die vooral bij grote hondenrassen voorkomt, en ogenblikkelijk ingrijpen van een dierenarts vereist. De mortaliteit (sterfte) van behandelde dieren ligt tussen 20-45%.
Etiologie
De maag draait in de buikholte om zijn as. Dit gebeurt meestal in de richting van de wijzers van de klok. De precieze oorzaken van een maagkanteling zijn wetenschappelijk nog niet volledig achterhaald. De kanteling kan het gevolg zijn van een maagdilatatie (uitzetten/opblazen). Door de maagkanteling worden het duodenum (twaalfvingerige darm) en de slokdarm afgekneld. Gassen, die door fermentatie/vertering ontstaan, vloeistof en voedsel kunnen niet meer worden afgevoerd en de maag zal opzwellen. Door de opzwelling van de maag wordt de bloedsomloop van de grote vaten (vena cava caudalis (onderste holle ader) en leverpoortader) en van de maag zelf belemmerd en de druk op het middenrif stijgt waardoor de ademhaling bemoeilijkt wordt. Door de mindere voorziening van alle organen met bloed zal een torsie van de maag snel lijden tot shock en in een later stadium tot de dood.
Bijkomend kan de milt afgekneld geraken.
Schematische weergave van het draaien van de maag
Bepalende factoren
Spelen of stoeien kort na het eten vergroot de kans op een maagtorsie aanzienlijk. Bij oudere honden komt het probleem vaker voor, evenals bij honden die snel en veel eten. Ook honden waarvan verwanten de aandoening doorgemaakt hebben, hebben een grotere kans om deze op te lopen.
Veertig procent van alle Duitse Doggen krijgt te maken met een maagtorsie, en ook andere rassen met een diepe borstkas zijn kwetsbaar. Dobermanns, Koningspoedels, Sint-Bernards, Setters, Ierse Wolfshond, Duitse Herder en Weimaraners hebben ook bovengemiddeld te kampen met deze aandoening.
Symptomen
De symptomen van een maagtorsie bij honden zijn een opzetting van de buik vlak achter de ribben. De buik is vaak strak gespannen en tikken op de buik geeft een hol geluid (tympanie), alsof je op een sterk opgeblazen ballon tikt. De honden zijn vaak rusteloos of juist sloom en er bestaan braakneigingen zonder dat er daadwerkelijk wordt overgegeven (loos braken). De dieren vertonen een moeizame ademhaling en hebben pijn. De symptomen gaan vaak snel over in een shock verschijnselen.
Diagnose
De diagnose van een maagkanteling wordt het best door middel van een röntgenfoto gesteld. Als de hond tijdens de opname op zijn rechter kant ligt en de maag volgens de wijzers van de klok is gedraaid, ziet men een typisch beeld. Door de draaiing van de maag ontstaan twee met gas en voedsel gevulde compartimenten die duidelijk zichtbaar zijn. Hier wordt vaak ook van een doubble bubble beeld gesproken. Door de opname kan een maagkanteling in de meeste gevallen van een maagdilatatie worden gedifferentieerd. Enkel als de draaiing niet volgens de wijzers van de klok is gebeurd treedt de opdeling in twee compartimenten niet op (zelden).
Verder kan men op een röntgenfoto een eventuele gasopstapeling in de maagwand (emfyseem) zien. Het emfyseem ontstaat door de verminderde doorbloeding en de necrose van de maagwand en dient als een prognostisch hulpmiddel.
Behandeling
De dierenarts kan met behulp van een maagsonde proberen om het gas te laten ontsnappen. Dit lukt door de draaiing van de slokdarm niet altijd. Meestal wordt het gas met behulp van een holle naald door de buikwand heen verwijderd. Tijdens de chirurgische ingreep zal de arts de maag legen en in de juiste stand draaien, en indien nodig de milt verwijderen. Die is soms meegedraaid en kan dan afsterven. Daarna wordt de maag aan de buikwand vastgemaakt. Dit verkleint de kans op herhaling. Zo’n gastropexie wordt bij gevoelige rassen ook wel preventief uitgevoerd.
Omgaan met een maagtorsie
Bij het vermoeden van een maagtorsie dient men zeer snel te handelen. De duur van de torsie is in grote mate bepalend voor de prognose van de hond. Men dient de hond zo snel mogelijk naar een dierenarts te vervoeren. Hierbij is het belangrijk de hond zijn positie zelf te laten kiezen en hem zo weinig mogelijk te manipuleren. Honden met een maagtorsie hebben veel pijn en kunnen hun eigenaars bijten (neem desnoods preventieve maatregelen).
Prognose
De prognose is afhankelijk van de situatie: hoe lang bestaat de draaiing al en wat is de mate van draaiing en is de milt al dan niet betrokken. Hoe langer de draaiing en daarmee de afknelling van de bloedvaten bestaat, hoe meer kans op zuurstof gebrek en schade aan de maagwand. Tevens kunnen er door de stasis (stil liggen van de stroming) van het bloed gifstoffen ontstaan die na het opheffen van de draaiing in de circulatie terecht komen en voor hartritmestoornissen kunnen zorgen. Na de behandeling is het gevaar dan ook niet geweken. Hartritmestoornissen kunnen nog tot zeker 14 dagen na het opheffen van de maagtorsie ontstaan en zelfs nog voor een hartstilstand zorgen.
De prognose is ook afhankelijk van de oorzaak van het probleem of eventuele bijkomende problemen, zoals bijvoorbeeld een megaoesophagus (verwijding van de slokdarm).
Preventie
Ook al is de medische wetenschap het niet altijd eens over de oorzaak van een maagkanteling, toch wordt algemeen aangenomen dat de volgende maatregelingen kunnen bijdragen aan het voorkomen hiervan:
- Laat uw hond vóór het eten uit of zorg ervoor dat er anderhalf uur tussen de maaltijd en het spelen/uitlaten
- Geef bij voorkeur meerdere keren per dag een kleine maaltijd, in plaats van een grote hoeveelheid in een
- Er wordt gesuggereerd dat het goed is het voedsel op een verhoging te zetten, zodat de hond tijdens het eten zo weinig mogelijk lucht naar binnen krijgt. Onderzoek spreekt dit echter tegen. Hiernaast kan het raadzaam zijn om een afgeronde steen (of omgekeerd schaaltje) in het midden van de etensbak te zetten en daar omheen de brokjes geven. Op deze manier zal de hond rustiger eten (brokjes moeten er eerst worden uitgevist).
- Als meerdere honden tegelijkertijd in dezelfde ruimte gevoerd worden dan kan concurrentie ontstaan met als gevolg schrokken. Overweeg tijdens het voeren de dieren apart te zetten
- Pas op met sneeuw eten of veel (ijs)koud water
- Denk aan de mogelijkheid van een preventieve gastropexie, dit kan bijvoorbeeld gecombineerd worden met de sterilisatie